سناریو شکست مذاکرات و ابعاد احتمالی طرح جایگزین آمریکایی‌ها

به گزارش راهبرد معاصر؛ کم‌کم به برگزاری دور هفتم مذاکرات احیای برجام نزدیک می‌شویم، مذاکراتی که با وقفه چندماهه به دلیل تغییر دولت در ایران مواجه گردید و موضوع عدم تعهد و تضمین خروج مجدد آمریکا از توافقنامه احیاشده، یکی از مهم‌ترین مشکلات پیش روی مذاکرات پیشین بود. مذاکراتی که در حین شش دور برگزاری آن، مقام‌های مذاکره‌کننده دولت بایدن همواره از وعده انجام اقداماتی که برای بازگشت به توافقنامه برجام ضروری بوده، سر باز زده‌ و به‌وضوح اعلام نموده‌ بودند که با حذف همه تحریم‌های اعمال‌شده توسط دولت ترامپ موافقت نخواهند کرد.

در شش دور از این مذاکرات که در وین اتریش برگزار گردید، دولت وقت ایران، با توجه به بدعهدی‌هایی که ایالات‌متحده آمریکا از خود نشان داده بود، از دولت جدید این کشور تعهدنامه کتبی درخواست نموده بود تا بر اساس آن، در آینده هیچ مقام و دولت دیگر آمریکایی نتواند به‌مانند دونالد ترامپ رئیس‌جمهور دولت پیشین ایالات‌متحده، به‌صورت یک‌جانبه از توافقنامه خارج و تحریم‌ها را علیه ایران باز‌گرداند و اصطلاحاً به زیر میز توافقات قبلی زند، درخواستی که البته با موافقت دولتمردان جدید آمریکایی همراه نگردید و جو بایدن رئیس جمهور ایالات متحده، نشانه‌ای از تمایل به ارائه این تضمین از خود بروز نداد تا در صورت هر نوع تغییر دولت در آمریکا، خطری توافقنامه برجام و تعهدات طرفین را تهدید نکند.

البته واقعیت نیز اینجاست که بر اساس بند 2 ماده 2 اصل دوم قانون اساسی فدرال آمریکا، رئیس‌جمهور با صلاحدید و مشورت سنا و کسب دوسوم از آرای موافق نمایندگان حاضر، اختیار عقد معاهدات را دارد. لذا هرگونه توافقات خارجی دولت ایالات‌متحده با سایر دولت‌های جهان در صورتی تبدیل به قانون و دارای ضمانت اجرا می‌شوند که رأی مثبت دوسوم اعضای کنگره را با خود داشته باشند.

درحالی‌که پیشتر، توافقنامه برجام مورد تصویب کنگره آمریکا قرار نگرفته بود و در زمان حاضر نیز، حتی اگر این توافقنامه به کنگره آمریکا رود، با توجه به عدم اجماع داخلی این توافقنامه در داخل آمریکا و مخالفینی که از دو جبهه دموکرات و جمهوری‌خواه در کنگره و سنا دارد، اینکه بتواند رأی اکثریت را کسب نماید و به‌عنوان معاهده برای کشور ایالات‌متحده تلقی و متعاقباً دارای تضمین گردد، شاید دور از ذهن و واقعیات باشد.

بررسی احتمال شکست مذاکرات

اخذ یک ضمانت کتبی مبنی بر عدم خروج مجدد آمریکا از توافقنامه و نیز درخواست راستی آزمایی از لغو تحریم‌ها از سوی ایران، با توجه به تجربه‌های پیشینی که ایران از اجرای برجام به دست آورده است، خواسته‌هایی کاملاً منطقی از سوی تهران محسوب می‌شوند. در سوی مقابل اما رویکرد گذشته طرف آمریکایی نشان می‌دهد که اجابت این مطالبات ایران از سوی دولت آمریکا در مذاکرات آتی، به‌احتمال‌زیاد منتفی باشد.

به عبارتی، با توجه به اینکه مذاکره‌کنندگان دولت بایدن، در شش دوره مذاکرات قبلی در وین، مطابق با رویکرد برتری جویانه ای که ایالات‌متحده آمریکا همواره در قبال دیگر کشور‌ها دارد، حاضر به دادن امتیازات درزمینه لغو تحریم‌های دوره ترامپ نبوده‌اند و نیز قصد دارند که موضوعاتی فرا برجامی ازجمله موضوعات منطقه‌ای و موشکی را در مذاکرات مطرح کنند، لذا در صورت ادامه این روند و مطالبات در مذاکرات آتی، پیش‌بینی اینکه مذاکرات دولت جدید ایران با طرف آمریکایی شکست‌خورده و طرفین به توافقی برای احیای برجام نرسند، یکی از سناریوهای نزدیک به وقوع در مذاکرات آتی است، مگر آنکه رویکردهای طرفین در خصوص مطالبات اساسی خود تغییر ایجاد نماید.

البته تغییر رویکرد از سوی ایران، بعید به نظر می‌رسد. ایران اکنون به‌خوبی می‌داند که اگر توافقنامه برجام احیا گردد، اما به تائید کنگره آمریکا نرسد، در بهترین حالت صرفاً در چارچوب تعهد دولت فعلی آمریکا باقی خواهد ماند و ضمانت اجرای موثری نیز برای جلوگیری از خروج مجدد روسای جمهور بعدی آمریکا از این توافقنامه وجود نخواهد داشت، براین اساس معتقد است که این رفتار آمریکایی‌هاست که چالش‌هایی را پیش روی مسیر مذاکراتی احیای توافقنامه برجام ایجاد کرده است.

بنابراین به دلیل این رویکرد و رفتار آمریکایی‌ها، پیش‌بینی احتمال فروپاشی این توافقنامه به‌جای احیای آن در مذاکرات پیش رو، بیشتر به ذهن متبادر گردد. شاید هم بر اساس همین رویکرد آمریکایی‌ها است که رئیس‌جمهور این کشور، صحبت از شکست دیپلماسی می‌نماید، چنانچه در کنفرانس مطبوعاتی مشترک با نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی صریحاً اشاره می‌نماید که در صورت شکست مذاکرات، ایالات‌متحده آماده است که به گزینه‌های دیگر روی بیاورد(1) و مدتی دیگر نیز گانتز وزیر دفاع صهیونیست‌ها نیز خبر از تنظیم «طرح جایگزین» رژیم صهیونیستی و ایالات‌متحده در صورت شکست مذاکرات معوق میان واشنگتن و تهران می‌دهد(2).

ابعاد احتمالی طرح جایگزین آمریکایی‌ها در صورت شکست مذاکرات

در صورت شکست مذاکرات احیای برجام، صحبت از گزینه‌های دیگر به‌جای مذاکره از سوی آمریکایی‌ها هرچه خواهد بود، طرحی نظامی علیه ایران (با توجه به تبعاتی که هر نوع حمله نظامی به ایران دارد) نخواهد بود. چنانچه روزنامه صهیونیستی هاآرتص نیز در گزارشی برای مقابله با برنامه هسته‌ای ایران در صورت عدم توافق، به این موضوع پرداخته و نوشته است که آمریکا هیچ علاقه‌ای به حمله به سایت‌های هسته‌ای ایران ندارد و اسرائیل نیز توان نظامی لازم برای حمله به ایران و رسیدن به نتیجه حائر اهمیت را نخواهد داشت و حتی اگر اسرائیل برنامه‌ای منطقی برای این کار داشته باشد، آمریکا با هیچ اقدام نظامی که احتمال به میان کشاندن واشنگتن به جنگ را داشته باشد، موافقت نخواهد کرد(3).

در این میان و با توجه به تجربه‌های پیشین ایران در قبال رویکرد مشترک غربی‌ها و صهیونیست‌ها، در صورت شکست مذاکرات احیای برجام، احتمالاً ابعاد احتمالی طرح جایگزین آمریکایی‌ها، طرح اتهام‌های بی‌اساس برمبنای داده‌های گمراه‌کننده علیه برنامه هسته‌ای ایران از قبیل طرح ادعاهایی واهی نظیر نظامی شدن برنامه هسته‌ای ایران، همراه با ارائه داده‌های کاملاً مجعول مانند اسنادی ادعایی درباره اقدام ایران به ساخت پنهان سلاح هسته‌ای، طرح اتهاماتی ازجمله عدم التزام ایران به تعهدات پادمانی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، به همراه تلاش برای تصویب قطعنامه‌ای ضد ایرانی در شورای حکام آژانس و ارسال رونده ایران از شورای حکام آژانس به شورای امنیت، ایران هراسی رسانه‌ای با طرح ادعاهایی مبنی بر مقصر نامیدن ایران در صورت عدم موفقیت مذاکرات احیای برجام و متعاقباً مقصر شناساندن ایران به افکار عمومی جهان در نابودی این توافقنامه بین‌المللی و نهایتاً اجماع سازی جهانی علیه ایران، محتملاً مدنظر رویکرد آمریکایی‌ها و متحدانش در مقابل ایران خواهد بود.

رویکردی که اگر چاره‌جویی و راه‌حل مناسبی در مقابل آن اندیشیده شود، احتمالاً می‌تواند به امنیتی سازی مجدد موضوع هسته‌ای ایران، بازگشت پرونده هسته‌ای ایران به فصل هفتم شورای امنیت حداقل از طریق شورای حکام آژانس و یا اعضای اروپایی برجام، فعال شدن مکانیسم ماشه و متعاقباً بازگشت تحریم‌های فصل هفتمی شورای امنیت سازمان ملل و اتحادیه اروپا که با توافقنامه برجام تعلیق گردیده بودند، منتهی گردد.

ارجاعات:

1.خبرگزاری تایم اسرائیل، 27 August 2021، قابل‌دسترسی در:
https://www.timesofisrael.com/at-first-meeting-biden-pledges-to-bennett-that-iran-will-never-get-nukes

3.خبرگزاری تایم اسرائیل، 30August 2021، قابل‌دسترسی در:
https://www.timesofisrael.com/israel-and-us-working-on-plan-b-if-iran-nuke-talks-fail-gantz-says

3.وبگاه خبرگزاری دانشجویان ایران، جزئیات همکاری آمریکا و رژیم صهیونیستی برای مقابله با برنامه هسته‌ای ایران، ۱۰ شهریور ۱۴۰۰، قابل‌دسترسی در: https://www.isna.ir/news/1400061007380